Zonder stress zouden we een heel saai leven hebben, zegt hoogleraar Christiaan Vinkers. We zouden vooral piekeren en somberen.

Hoeveel psychische labels kan een mens verdragen? De DSM, het Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen, telt inmiddels ruim 300 classificaties, in de volksmond bekend als ‘labels’.

Bang om zijn nek uit te steken, bijvoorbeeld voor mensen van kleur en lhbti+ers, is psychiater Glenn Helberg (66) nooit geweest. Over ouder worden zegt hij: “Leef niet alsof er niets meer te ontdekken is. Je kunt ook kiezen voor groei.”

De 40.000 dak- en thuislozen in Nederland worden niet zelden beschouwd als irritante overlastgevers. Dakloos-zijn is immers een kwestie van eigen schuld, dikke bult, denkt men.

Ophouden met bankhangen, borrelhappen of een glas wijn: zijn we het spoor niet een beetje bijster geraakt, vraagt journalist Malou van Hintum zich af. Het lijkt wel of gezond leven een doel op zich is geworden in plaats van een middel om te genieten van wat het leven de moeite waard maakt.

Zit het er nog in, de sterren van de hemel vrijen als je last hebt van je hart? Peter Leusink, huisarts en hoofddocent seksuele gezondheid, sluit niets uit. “Het risico op een hartaanval of beroerte tijdens seks is verwaarloosbaar."

Marcel Olde Rikkert kreeg landelijke bekendheid toen hij opkwam voor de verpleeghuisbewoners die tijdens de eerste coronagolf sociaal geïsoleerd raakten. “Sociale isolatie heeft een enorme impact op de veerkracht van ouderen.”

Maakt je hartziekte somber, bang en onzeker? Je bent niet de enige. Medisch psychologen Tamara Henken en Esther Tieken vertellen hoe je een nieuwe balans kunt vinden: ontspannen, bewegen én om hulp vragen.

MENSBEELD INTERVIEW De psychiatrie probeert patiënten te vangen in categorieën en labels. Maar daarvoor is de mens te ingewikkeld, betoogt hoogleraar Floortje Scheepers.

Hij gaat met iedereen in gesprek, van kabinet tot influencer. Intensivist Diederik Gommers (56) is sinds de uitbraak van covid-19 de nationale dokter van Nederland. Een arts die kennis en kunde combineert met betrokkenheid en emotie.

Dat Vincent van Gogh psychische problemen had lijdt geen twijfel; hij kon die zelf prachtig beschrijven. Maar waaraan leed hij precies? En is dat nu nog te achterhalen?

GENDER In de psychiatrie is opvallend weinig aandacht voor verschillen tussen vrouwen en mannen, zegt psychiater Thérèse van Amelsvoort. Daardoor krijgen niet alleen vrouwen, maar ook mannen niet altijd de hulp die het beste voor hen is.

De moderne psychiater analyseert de geestelijke noden van onze samenleving en houdt ons voor: of het nou corona is, kanker, overgewicht, depressie of armoede, als autonoom individu is al je ongeluk terug te voeren op je eigen keuzes.

ORTHOPEDAGOGIEK Jonge criminelen, zeker als ze een allochtone achtergrond hebben, worden te snel gekwalificeerd als gewetenloos. We zouden beter moeten kijken hoe hun geweten zich heeft ontwikkeld, betoogt psychoanalyticus Frans Schalkwijk die er onderzoek naar gaat doen.

Bijna vier miljoen mensen hebben inmiddels de poeptest op de bus gedaan om te laten onderzoeken of ze mogelijk darmkanker hebben. Preventie en vroege opsporing is de inzet van de nationale screening. Maar tegen welke prijs? En hoe nuttig is het?

PSYCHIATRIE Toen Anders Breivik ontoerekeningsvatbaar werd bevonden, werd Terje Tørrissen erbij gehaald voor een second opinion. De Noorse psychiater kwam tot een heel andere conclusie. Hij blikt terug op de zaak en kijkt naar een volger van Breivik: Brenton Tarrant.

HERSENSPINSELS Om een beeld van de werkelijkheid te krijgen slaan zintuigen de handen ineen, zegt de kersverse hoogleraar Floris de lange. Maar toch is die werkelijkheid vaak anders dan hij lijkt.

HERSENONDERZOEK Het cerebellum, die twee perziken in de bovenkamer, blijkt veel meer functies te hebben dan gedacht. Sleutelfuncties.

Wat je moet doen als iemand flauwvalt, leer je op elke eerstehulpcursus. Maar wat als je een depressieve buurman of een angstige vriendin wilt bij staan? In 5 stappen kun je veel voor iemand betekenen.

Lang werden de cognitieve wetenschappen ondergewaardeerd, stelt Nancy Kanwisher, hoogleraar aan het MIT. Onterecht, vindt ze. Het brein verkennen om de menselijke geest te begrijpen, ze kan zich niets spannenders voorstellen.

Om de haverklap horen we dat eenzaamheid een groot en groeiend maatschappelijk probleem is. Maar bij dat idee zijn wel wat kanttekeningen te plaatsen. 5 relativerende feiten over eenzaamheid.

AUTOIMMUUNZIEKTEN Astma en allergieën rukken op, terwijl we schoner zijn dan ooit. Te schoon, misschien.

LOCKED-INSYNDROOM Mensen met LIS kunnen vaak enkel communiceren door het bewegen van de oogleden. Maar er zijn hoopgevende technologische ontwikkelingen die hersenactiviteit in spraak kunnen omzetten.

GEKRIEBEL Chronische jeuk is gekmakend én wijdverbreid; een op de zes mensen lijdt eraan. Het gaat 24 uur per dag door. Een oorzaak kan lang niet altijd worden gevonden, een remedie evenmin

HERSENONDERZOEK Neuropatholoog is een uitstervend beroep. Terwijl het werk – onderzoek van de hersenen van overledenen – vaak een onbekende doodsoorzaak aan het licht brengt. ‘Je ziet iets pas als je weet wat je moet zien.’

ZELFGEKOZEN MENTOR Geen standaardhulpverlener maar een familielid of goede bekende die optreedt als vertrouwenspersoon voor een kind: de ‘JIM’ rukt op in de jeugdhulp, en dat lijkt te werken.

BETALEN Hij heet een rationeel wezen te zijn, maar met geld kan de mens niet omgaan. Psycholoog Dan Ariely laat het zien.

Waarom plegen jonge mannen brute overvallen die nauwelijks iets opleveren, waarom schoppen ze ogenschijnlijk om niets iemand dood? Omdat al die agressie ze binnen hun systeem wel degelijk iets oplevert. Over de zin van zinloos geweld.

Natuurlijk is het handig als je je goed kunt concentreren. Maar wie zich nooit eens impulsief gedraagt, mist een boel. Dat is de stellige overtuiging van neuropsychologe Roshan Cools. Een gesprek over de merites van yoga en kroegbezoek.

DINGEN GEDAAN KRIJGEN Mensen nemen feiten niet voor lief, maar zetten die naar hun hand, zegt de Britse neurowetenschapper Tali Sharot.

ZELFMETING Justitie onderzoekt of draagbare gezondheidsmeters van nut kunnen zijn voor (ex-)gedetineerden én hun behandelaars en beveiligers. Legio mogelijkheden, maar ethische vragen zijn er ook.

NIEUWE AANPAK Kindermishandeling aanpakken is lastig. Tien nieuwe officieren van justitie brengen strafrecht en hulpverlening dichter bij elkaar. Juristen moeten softer worden, zorgverleners harder.

GEWELD Onderzoekers en behandelaars proberen in het hoofd van de zedendelinquent te kijken. ‘Een antisociale kant is altijd risicoverhogend.

NEUROFYSIOLOGIE De ontrafeling van de biologische klok werd deze week geëerd met een Nobelprijs. Een nietig deeltje van de hersenen, maar dirigent over tal van lichaamsprocessen.

GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG Als het fout gaat in de psychiatrie, is meestal de laagste medewerker in de hiërarchie de klos. En verandert er weinig.

De roep om vergelding klinkt luid na de moord op Savannah en Romy, maar alle jonge criminelen hebben recht op een nuchtere analyse. Daar heeft ook de samenleving het meest aan, schrijft Malou van Hintum.

Slecht karakter. Moeilijke jeugd. Om crimineel gedag te verklaren, volstaan die twee clichés niet. Dat bewijst wetenschapsjournaliste Malou van Hintum in haar boek 'Brein Onder Druk', een samenvatting van vijf jaar baanbrekend onderzoek in Nederland. Er is veel meer aan de hand met misdadigers dan dat ze van slechte willen zijn.

Bijna alle mannen en tweederde van de vrouwen van 50-plus moeten plotseling cholesterolverlagers slikken. Malou van Hintum over excessen van ziektepreventie.

Mantelzorg voor haar zieke vader dreigt Malou van Hintum op te breken. ‘Blijf jij wel hier, want ik krijg hem alleen niet in bed’, zegt de verzorgster. Hoe had ze dat dan gedaan als ik hier niet toevallig was geweest?

Braintraining maakt mensen succesvoller gezonder, beloven zowel serieuze wetenschappers als charlatans. De kritiek op dit we-zijn-ons-brein-denken neemt echter toe.

Door ons voor elke pietluttigheid aan te sluiten op internet - je fiets moet immers kunnen praten met je stofzuiger - vergroten we willens en wetens onze onveiligheid. Binnenkort gooien we ook ons denken op het net.

‘Voorkomen is beter dan genezen, maar bij mij is voorkomen de ziekte.’ Met niet-perfectie kan Menno Oosterhoff niet leven. Om de onrust te bezweren moet hij bepaalde handelingen verrichten. Een vorm van moeten die alleen de mens met een dwangstoornis kent.

Van ouderen verwacht je dat ze doen wat jongeren wordt ingepeperd: doe het veilig. Maar gescheiden vijftigers die opnieuw de seksmarkt betreden, blijken net zo onverstandig als 25-minners.

Het is herkenbaar, de onzekerheid of je iets wel goed hebt gedaan. De behoefte om jezelf te controleren. Maar de grens tussen normale onzekerheid en angstige obsessie is niet altijd eenvoudig te trekken.

Erik Gerritsen, de nieuwe secretarisgeneraal op het ministerie van VWS, houdt niet van lulkoek en schuwt dreigementen niet.

Sommigen vinden dat je gewoon gezond moet eten. Anderen zweren bij een dagelijkse dosis voedingssupplementen. Hebben we om gezond oud te worden iets extra’s nodig, of niet?

Artsen die een orgaan kunnen vervangen door een op maat gekweekt exemplaar. Het is een techniek die de geneeskunde ingrijpend zal veranderen. En het LUMC loopt voorop.

Ze zien nog wel patiënten, maar huisartsen zijn tegenwoordig meer bezig met woekerende administratie, veranderende protocollen en veeleisende zorgverzekeraars. Journalist Malou van Hintum gaat een paar dagen op pad met ‘onze’ Walter Schrader. “Zorgen voor elkaar kan je leven verrijken.”

Veel mensen lijden dagelijks onder hoofdpijn- of migraine-aanvallen. Wat kun je ertegen doen? ‘Vaak heeft de oplossing niets met de oorzaak te maken.’

De DSM, het handboek voor de psychiatrie, ligt zwaar onder vuur. Het zou normaal gedrag medicaliseren. Maar valt dat de makers, of de gebruikers te verwijten?

Het is geen hype, zeggen ze eensgezind. Integendeel, het belang van ‘big data’ zal alleen maar groter worden. Joost Kok (hoogleraar Informatica en hoogleraar Geneeskunde) en Gerrit-Jan Zwenne (hoogleraar Recht en de informatiemaatschappij) kruisen de degens.

Op een plezierige manier naar de 100 jaar, dat lijkt journaliste Malou van Hintum wel wat. Ze dook in de literatuur om uit te vogelen hoe je dat aanpakt.

Interview met Michiel Hengeveld - 'Een classificatie hebben betekent niet dat je zorg nodig hebt, en omgekeerd impliceert het feit dat je behoefte hebt aan zorg niet dat je een classificatie hebt.’

Juist de mensen die door hun risicoprofiel, fysieke of geestelijke ‘afwijkingen’ of door hun sociaal-economische positie buiten de cirkel van de normaliteit staan, kunnen ons handreikingen bieden om op een verrassende manier met het leven om te gaan, en vergezichten openen die we uit onszelf nooit hadden verkend, laat staan ontdekt.

Laat zijn naam vallen, en er volgt gegarandeerd een uitgesproken reactie. Jan Rotmans, de man met het credo ‘we leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk’, kent fervente aanhangers en geharnaste tegenstanders.

Een week geleden vroeg de Raad voor Strafrechtstoepassing aandacht voor het groeiend aantal tbs’ers in zogenoemde longstay-afdelingen. Malou van Hintum bezocht een aantal bewoners, met wie ze sinds 2005 contact heeft, en sprak met hen over het leven binnen de hekken.

Onze hersenen moeten in deze complexe samenleving op topsnelheid draaien, stelt Malou van Hintum. Daardoor kost het mensen meer moeite ‘normaal’ mee te doen. Terwijl psychische aandoeningen worden gebagatelliseerd

Slapeloosheid komt door stress, was altijd het idee. Nieuw onderzoek richt zich op de evolutie van het wakend brein. ‘Je hebt allerlei soorten slechte slapers.’

Een burgerinitiatief wil 70-plus-sers zelf controle geven over het moment van sterven. Zouden artsen daarbij moeten helpen?

Aimabel, ontspannen, open, bescheiden, toegankelijk, razend intelligent, oprecht, ambitieus en gedreven. Als iemand het kan, is hij het’, zeggen vrijwel al mijn informanten spontaan wanneer ik vraag naar hun eerste gedachte over staatssecretaris Martin van Rijn. De verwachtingen zijn torenhoog.

Mensen met een gedragsstoornis krijgen nog vaak een negatief stempel opgedrukt. De beroepsvereniging van psychiaters wil dat doorbreken.

Gedreven, charmant, elegant, attent, warm, hartelijk, wijs en sociaal bewogen – Pauline Meurs: hoogleraar, voorzitter, commissaris, bestuurslid en halve-marathonloopster.

De slimme technologie die ons omringt, wordt steeds slimmer. Maar als de verhouding tussen mens en systeem uit balans raakt, zullen we moeten ingrijpen, vindt jurist en rechtsfilosoof Mireille Hildebrandt. ‘Die systemen zijn er voor ons; wij zijn er niet voor de systemen.